σχολιαζοντας ποιηση Δ.Τσελίκα

 

    ΔΗΜΗΤΡΗ.Χ.ΤΣΕΛΙΚΑ

 

            ΥΔΩΡ ΚΑΙ ΓΗ

     ( μετρημένα κύματα)

               ΠΟΙΗΣΗ

       Οι δύο τελευταίες (μέχρι στιγμής εννοώ γιατί τα συρτάρια του από όσο ξέρω  είναι γεμάτα περιμένοντας την ώρα  που θα  εκδοθούν) συλλογές του Δημήτρη Τσελίκα «Αλός Ωδή» εκδοση Γεναρης   του 2021 και «Γαλάζιοι Δρόμοι» έκδοση του Σεπτέμβρη 2021 και τα δύο από την εκδοτική εταιρεία «τάδε έφη» είναι αρκετό ερέθισμα ώστε να σχολιαστούν δημόσια  στην αποψινή  φιλολογική συγκέντρωση.

   Το ιδιαίτερο είναι το γεγονός ότι εκδόθηκαν σε πολύ κοντινές  για  ποίηση χρονικά αποστάσεις  πράγμα που υπογραμμίζει την άποψη ότι είναι η μία συνέχεια του άλλου απλώς περιμένουν τη σειρά τους .  

   Ποιήματα βουτηγμένα άλλοτε στα γαλήνια  και άλλοτε στα ανταριασμένα νερά, στην απεραντοσύνη  της θάλασσας  ή ακουμπισμένα  στις δέστρες κάποιου λιμανιού απόμαχα με απομάχων ιστορίες .

 Ωστόσο θα ήθελα να αναφερθώ  ιδιαίτερα  στην τελευταία του ποιητική συλλογή  «Γαλαζιοι Δρόμοι» υπότιτλος -Μετρημένα κύματα- που ως προς τον τίτλο κυριολεκτεί  καθώς κινείται – όπως και η προηγούμενη «Αλός Ωδή»  στο τρίπτυχο θάλασσα, γυναίκα ,πατρίδα με τη νοσταλγία  του πολυταξιδεμένου ποντοπόρου ή του ξέμπαρκου της ζωής και του βιοπορισμού

   Αφηγηματική ποίηση στο μεγαλύτερο μέρος της η ποίησή του σε παραδοσιακό έμμετρο τετράστιχο με απόλυτη προσήλωση στο μέτρο και στο ρυθμό..Εντυπωσιάζει ο πλούτος του λεξιλογίου του ποιητή πράγμα που τον διευκολύνει να ομοιοκαταληκτεί  χωρίς να επαναλαμβάνεται αλλά και διευκολύνει με την επιλογή των λέξεων την άνετη ροή του ποιητικού λόγου

 

     Να εξηγήσω εδώ τι εννοώ να μην επαναλαμβάνεται .

    Ο ποιητής καταφέρνει και στις δύο συλλογές  με το δικό του ύφος, να  χειριστεί  τετριμμένα μοτίβα, όπως το  θέμα –του ναυτικού που φεύγει ή γυρίζει-θέμα πολυδοσμένο –πολυγραμμένο σε μια χώρα  ναυτική όπως η Ελλάδα που αποτελεί σχεδόν καθημερινότητα στα νησιά μας .Ένας κίνδυνος που ελλοχεύει  να μεταπέσει σε ρουτίνα αλλά και είναι ανεξάντλητο.  Το γεγονός ότι ο Τσελίκας καταφέρνει να περάσει από τις συμπληγάδες της θεματικής ρουτίνας και να  παρουσίαση τη δική του εργασία πρωτότυπη και εντελώς διαφορετική αποτελεί σίγουρα άθλο

  Κατά τον παραδοσιακό τρόπο το κάθε τετράστιχο διατηρεί μια κάποιαν  αυτοτέλεια αρθρωμένο  ωστόσο στον θεματικό άξονα ο οποίος και αποτελεί μιαν ολοκληρωμένη  ιστορία η οποία δίνεται συνήθως σε πέντε ή έξη τετράστιχα - συχνά και σε περισσότερα - τα οποία παίρνουν ποιητική υπόσταση  μιας λεπτομέρειας δίνοντας μιαν εικονογραφική πληρότητα –συχνά φωτογραφική-αντίθετη με την αφαιρετική ή και συμβολική  ποιητική γραφή των ημερών μας. Ο Δημήτρης Τσελίκας παραμένει  ατόφια παραδοσιακός τόσο στο ύφος όσο και στη φόρμα (Ρίμα-τετράστιχο-ρυθμός- αρχή, μέση, τέλος)

   Ακριβώς αυτή η εικονογραφία σηματοδοτεί τον άνθρωπο που έχει κάνει ναυτικός ή έχει  ζήσει με ναυτικούς και γνωρίζει άριστα τη ζωή του λιμανιού : Το καϊκι ή το πλοίο που φεύγει, τη γυναίκα που μένει να αποχαιρετά ,τη στιγμή του αποχωρισμού ή της επανόδου και την ορολογία της θαλασσινής ζωής . Σκαμπαβία – ρούμποι-σκάπουλος-βαρδιόλα κ.α

  Προσωπικά  τον ξέρω ιστιοπλόο ασυμβίβαστα εραστή της θάλασσας.  

  Υπάρχει μια σκηνή που εισχωρεί σε βάθος στην ψυχική διεργασία του ναυτικού ο οποίος γυρίζει μετά από χρόνια και διστάζει να μπει στο σπίτι του μήπως βρει –δικαιολογημένα-ένα καινούργιο σπιτικό ( Του γυρισμού η ώρα ) σελ 63

Ένα ψυχογράφημα που προσπαθεί την ανατομία της σκέψης του ναυτικού που ύστερα από χρόνια –Ένας καραβοτσακισμένος Οδυσσέας –γυρίζει με τη λαχτάρα να αγκαλιάσει τη γυναίκα του και την ύστατη ώρα

« Του γυρισμού του το ταξίδι,

Μακρύ. Στο χέρι το κλειδί.

Μονάχη τάχα θα σε δει;

Σκληρό της τύχης  το  παιχνίδι

τρέμει ν` ανέβει ή να φύγει;

κι αν έχεις άντρα η παιδί ;

   Ξεχωρίζουν κάποια λυρικά  λιγόστιχα ( για τα συνήθη πολύστιχα του Τσελίκα) όπου ο λυρισμός απογειώνεται και ξεφεύγοντας από την συνήθη θεματολογία, του χρεώνει ένα  θαυμαστικό από όποιον σχολιαστή

( Γαλήνη-Η τελευταία  αχτίδα-το βασίλεμα-  η στιγμή)

 Λ.χ Η Γαλήνη σελ 19

Άπλωσε τα` άσπρο σύννεφο  της Δύσης να στεγνώσει ,

η Ιρις φτεροσάνταλη στη σκάλα τ` ουρανού

Της μέρας κλείσαν οι κρουνοί .Έρωτες γύρω τόσοι

Του ήλιου τα` άτια χρύσωσαν το φως του εσπερινού

….

Η Αλκυόνη φ’ώλιασε  στου βράχου η σχισμάδα

Σ` ασπρη δαντέλα  η ξανθιά  ξάπλωσε αμμουδιά

Θυμίαμα  ανάπεμψε στο τζάκι η καμινάδα

Γυρνά  ο ξωμάχος  πλούσια και φέτος η σοδειά….

 

  Η συλλογή συμπληρώνεται από τα ιστορικά (θέμα  στο οποίο συχνά  θητεύει)  και τα οποία επεξεργάζεται ποιητικά

σε τετράστιχα με τρόπο που θυμίζει ποίηση  του 19^ου  αιώνα και τα  οποία μαζί και με τα απαραίτητα σατιρικά - που υπάρχουν καθώς φαίνεται στο dna του - δίνουν μια ολοκληρωμένη μορφή της θεματολογίας  που συναντάμε στην ποίηση του Δημήτρη Τσελίκα (θάλασσα , ιστορία, σάτιρα ).

  που αποτελούν στιγμές έμπνευσης για τον ποιητη ‘όπως λ.χ Το μπουρλότο στη σελ 62 που αναφέρεται στους θαλασσινούς ηρωισμούς όπως το μπουρλότο Που αναφέρεται στον Κανάρη-

 

 Πήρανε τα μεταλαβιά νωρίς τα παηκάρια

Ο Καπετάνιος στέριωσε στ  ` αλπουρο το σταυρό

Μεσάνυχτα κι αφέγγαρο λύσαν τα παλαμάρια

Τούτη η βραδιά  καρτερικά περίμεναν καιρό

 …

Του μπουρλοτιέρη  το δαυλί βάζει φωτία στο λούκι

Φιδίσια γλώσσα πύρινη η φλόγα αργοκυλά

Ειμ` ο Κανάρης Κωσταντής  βροντοφωνάζει Τούρκοι

 Βροχή τα βόλια  πέφτουνε στη βάρκα από ψηλά

 

 Πρωί – πρωί στη χάρη της  κερί στην εκκλησιά

Σταύρος Ιντζεγιαννης

  

 

 

 

 

 

ο Παπαφλέσας –η Μεσολογγίτισσα κ.α και που ξεχωρίζει η ΕΛΕΝΗ ( που αναφέρεται στην αγωνίστρια Ελένη Τσελίκα

 

Τον δρόμο στο βουνό ζητά η Ελένη

της λεύτερης κορφής  ανηφοριά

του ξένου τον ζυγό δεν υπομένει

η μπότα του εχθρού πολύ βαριά

……

το ύπουλο ξενόφερτο σαράκι

διχάζει σπίτια άλλη μια φορά

……

Κι αν έφυγε απ όλους ξεχασμένη

 Ο τόπος θ `χει πάντα μιαν Ελένη

 

Και θα το θεωρούσα παράλειψη να μην αναφέρω «Το στέκι του Αγάθωνα» που φωτογραφίζει θα ελεγα τη ζωή της απόμαχης θαλασσινής ζωής

     Στου ταρσανά τα` απόμερο στ`Αγάθου το κουτουκι     

     μαζεύονται οι εργένηδε της θάλασσας οι κουκοι

‘’’’’’’

    Ψαράδες μαουνιέρηδες  κι άλλοτε  καπετάνιοι

    φουντάρουνε στης μοναξιάς  το ίδιο το λιμάνι

……

Το στέκι του Αγάθωνα

 Ακαδημία Πλάτωνα

……

…Αν κάποτε ο δρόμος σας βγάλει στ` ακρογιάλι

 Μπείτε με τους μοναχικούς να πιείτε  ένα μπουκάλι

Θα σας κεράσουν βερεσέ με τη σειρά τους όλοι

 περσεύει το φιλότιμο  στο άδειο πορτοφόλι

 όλη η σοφία του ντουνιά σε μιας ταβέρνας τη γωνιά

 

Ακόμη να σημειώσω πως η συλλογή όπως και η προηγούμενη  συμπληρώνεται  από την απαραίτητη σάτιρα που υπάρχει καθώς φαίνεται στο DNτου

 

     λ.χ η «αλλη ματιά»

Κάβουρα  πας ανάποδα

Ο γλάρος τήνε κράζει

Κρυφογελάν στην πλάτη σου

και κανεις δε σε νιάζει

Γλάρε κι εσύ αν έβλεπες

 με μάτια καβουρίσια 

θα `λεγες όλοι παν στραβά 

κι εγώ βαδίζω ίσια

 

                  ή το ωραιότατο «Ο δικαστής»

Τα ψάρια δικαστή βαλαν τον γλάρο

Που μάλωσε η τσιπούρα με τον  σπάρο

      Ανοίγει τα βιβλία στη φωλιά του

      φορά με σωφρωσύνη τα  γυαλιά του

      τροχίζει το μυαλό το κοφτερό του

      και γράφει στο χαρτί με το φτερό του

Αλάργα απ το τραπέζι και την κλίνη

κανένας δικαστής  σοφά δεν κρίνει

 

   Σάτιρα που μέσα της κρίνει

  τον βαθειά φιλοσοφημένο ποιητή

    ο οποίος κάτω από την επιφάνεια της σάτιρας

     κρύβει την κριτική του για τη σύγχρονη πραγματικότητα.

 

Διαβάζοντας τον ποιητή Δημήτρη Τσελίκα νοιώθεις τον φιλοσοφημένο διανοητή και τον ιδιαίτερα  ευαίσθητο άνθρωπο που δεν αρκείται να ποιεί-να δημιουργεί-να προσφέρει –να καταθέτει κατά Καβάφη-αλλά να συμμετέχει  με την κρίση του με τον στίχο του δίνοντας νόημα στην ποίηση  ως μέσον για την τελείωση του ανθρώπου.

 

   Σταύρος Ιντζεγιαννης