σχόλιο στις όμορφες νύχτες του Ποσειδώνα

 

 

  Σχολιασμό από τον Σταύρο Ιντζεγιαννη

ΟΙ  ΟΜΟΡΦΕΣ ΝΥΧΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ

 

ΝΙΚΟΣ ΠΟΛΥΓΕΝΗΣ

 

   Σαν ένας φίλος από τα παλιά ξαναβρήκα ένα  αγαπημένο μου βιβλίο. Νίκου Πολυγένη « οι όμορφες νύχτες του Ποσειδώνα» Έκδοση Πάτρα 2012. Έχουν αυτό το καλό τα βιβλία. Εμείς γερνάμε- γερνάμε ;-αυτά μένουν ανέπαφα στο χρόνο χωρίς να χάνουν τη φρεσκάδα τους- τα νιάτα τους.

   Νίκου Πολυγένη «οι όμορφες νύχτες του Ποσειδώνα» Χρονικό μιας ολόκληρης εποχής κι ενός τόπου. Μιας εποχής  που άφησε τη σφραγίδα της  στην μετεμφυλιακή Ελλάδα – γύρω στο 1950-60 , πριν δηλαδή τους γνήσιους ρεμπέτες τους εξαφανίσει η πρόσμιξη με τους γιαλαντζή της ψευτομαγκιάς που παριστάνανε τον μάγκα και ο Χιώτης μετατρέψει το τρίχορδο σε τετράχορδο και βάλλει κι Χατζηδάκης τις δικές του νότες, τις πανέμορφες , ναι,  αλλά …αλλιώτικες. Η Τρούμπα και η παραλία της Κορινθίας –Η Ποσειδωνία-από το ομώνυμο νυχτερινό κέντρο .Εκεί πρωταγωνιστούσε  ο  πόνος, ο βαθύς νταλκάς ,η ανεξιχνίαστη ψυχή του ρεμπέτη. Ο πόνος γράφει ο Όσκαρ Γουάιλντ είναι σκοτεινός και μυστηριώδης- έχει τα χαρακτηριστικά της αιωνιότητας !

Σ` αυτή την αιωνιότητα ζουν οι «όμορφες νύχτες του Ποσειδώνα» όπως τις περιγράφει με μοναδικό τρόπο ο Νίκος Πολυγένης.

    Ένας ολόκληρος κόσμος  που ζει τη νύχτα με τις πεταλούδες –πλάσματα θαρρείς εξωγήινα για την εποχή μας. Γυναίκες που δημιούργησαν τον δικό τους μύθο στα νυχτερινά καμπαρέ της τότε εποχής πριν τα παρασύρει η ψευτομαγκιά της δήθεν αριστοκρατίας . Στην πραγματικότητα των λεφτάδων της εποχής.

  Τα νυχτερινά μπουζουκάδικα με τον δικό τους κόσμο. Ο Παντέλος ο Αλητείας- ο βαρόνος-ο Πρόκας, ο Καρούμπας ο καθένας με το δικό του παρονόμι. Μορφές που σφράγισαν τη νυχτερινή παράνομη ή ημιπαράνομη ζωή της Τρούμπας και των πέριξ υπογείων κέντρων ή της Κορινθιακής παραλίας, στο Bέλος ,με τα μπουζούκια τους  Η στον Σαλούν Γκρηκ, το Τζον Μπούλ, ο βράχος , το χρυσό ψάρι η τρίαινα κ.α. Και οι γυναίκες: Η Άρτεμις, η Αϊσέ η Πόπη, η Γενοβέφα , η Αμαζόνα, η βασίλισσα,η…η …!

  Ο Πολυγένης τα φωτογραφίζει όλα και όλους με μια εκπληκτική ζωντάνια δίνοντας το ύφος, το στιλ, την εσωτερικότητα την ψυχικό βάθος των ανθρώπων που ζουν τη δικά τους  ζωή, με τους δικούς τους κώδικες , με το δικό τους ευαγγέλιο .Τους δικούς τους νόμους και τη δικά τους απαραβίαστη ηθική: « Πάσα γυνή μετά συνοδού είναι ιερή…γιατί σεβόμαστε τη μαγκιά μας ρε  γαμώτο!» Ακόμη και το περπάτημα, ο τρόπος που πίνει τη μπίρα του ή ο τρόπος του πελάτη που δίνει την παραγγελιά του. Όλα αυτά που υπακούνε στους άγραφους  πλην αυστηρούς νόμους των υπογείων κεντρων και που έρχονται από τα μακριά του χρόνου.

     Κι αλλού :  « Το πεζοδρόμιο ρε μάγκα έχει τη δικιά του κυβέρνηση-λέει ο Αλητείας και επεξηγεί» «¨Η μαγκιά δεν είναι πατούμενο να το φορέσεις ούτε κατσιρμάs που τον αγοράζεις ή τον πουλάς..!

Αλλά και οι γυναίκες των καμπαρέ αυτών έχουν τη δική τους αξιοπρέπεια :Σιγά ρε που θα γίνω εγώ  ρεντίκολο –λέει η Άρτεμις - για να με πούνε μοντέρνα!!! 

  Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η ιστορία των τσιγάρων santé ( το αγαπημένο τσιγάρο των γυναικών τη νύχτας)   με τη φωτογραφία που ίσως είναι η Ζωζώ Νταλμάς (ερωμένη του Κεμάλ Ατατούρκ και του Κωνσταντίνου που την έβαλε φωτογραφία  στο πακέτο των τσιγάρων του) Πέρα όμως από τη θεωρεία υπάρχει και η σημειολογία : Ο αγαπητικός  στο τραπέζι που κάθεται τοποθετεί με μία μικρή προβολή  το πακέτο  στα δεξιά του και πάνω του απαραιτήτως έναν αναπτήρα αξίας.

 Ο χασικλής τοποθετεί το πακέτο ακριβώς μπροστά του και πάνω του  το κουτί με τα σπίρτα .

   Και δεν είναι μόνο αυτό το ιδιάζον γνώρισμα: Ακόμα και το περπάτημά τους αργό βαρύ, μπαταρισμένο κάπως ή σερνάμενο που προδίδει την  ταυτότητα  και το ανόρεχτο για κουβέντες παραπανήσιες ή το σεκλέτισμα !!!  

   Ωστόσο η ιδιαιτερότητα τα έρευνας και της καταγραφής  του κ. Πολυγένη είναι η γλώσσα. Μια γλώσσα ιδιωματική – κώδικας θαρρείς αναγνώρισης –που χαρακτήριζε όλον αυτόν τον κόσμο της νύχτας και που δεν μπόρεσε κανένας  κομψευόμενος κύκλος  των Αθηναϊκών σαλονιών- και ευτυχώς γιατί γλίτωσε την επιμιξία –να αντιγράψει.

  Μικρό δείγμα ης γλώσσας είναι  το ακόλουθο: «Και με το έτσι κι αλλιώς την παίρνεις ανάποδα και παίρνεις δρόμους στραβούς και ανισόρροπους .Την κάνεις λαχείο που λένε. Διαπερνάς σουβλάκι τα τζιέρια σου, τα περιτυλίγεις με την μπόλια της αγνοημένης σου  περηφάνιας και τα αποθέτεις ψηλά στης αρχαίας Ακρόπολης την Ολύμπια θράκα…»

Κι ακόμη: Ένεκα λοιπόν του καρασεβντά  ο Παντέλος έπιασε στασίδι ολονυχτίς. Ένα τρίφυλλο στη διαδρομή τον βοήθησε να ψιλοφτιάξει τη διάθεσή του…»

 Ακόμη- ακόμη: Εννοάω ρε  μάγκα  αλανιάρη Παντέλακα  και αποράω δηλαδή…Νιούτε .Παίρνεις κουλούρι στην πατριδογνωσία και του μόροου μου φέρνεις  εκατό βολές  γραμμένη τη λέξη βαρώνος  και κοίτα το α με άλφα!!!!

   Στην πραγματικότητα Οι «όμορφες νύχτες του Ποσειδώνα» είναι ένα σεμινάριο της γλώσσας  χαρακτηριστικό του τόπου και του  χρόνου και  αυτό είναι  η μεγάλη προσφορά του Πολυγένη που διασώζει στον χρόνο τη γλώσσα και την ιδιαιτερότητα ενός κόσμου που χάθηκε οριστικά έχοντας παρασυρθεί από το βιοτικό, πολιτιστικό και πνευματικό  επίπεδο των νέων καιρών . Μια καταγραφή της ιδιαίτερης γλώσσας της νυχτόβιας ζωής των κέντρων της νταλκάδικης μουσικής ( που έρχεται από τα βάθη  της Ανατολής και μεταφυτεύτηκε κουβαλώντας τα βάσανα και τους καημούς της ) στην προπολεμική Ελλάδα  πριν ξεπέσει (!) στο αρχοντορεμπέτικο που νόθεψε τους αληθινούς ρεμπέτες με τους σαλονάτους που με τα λεφτά τους προσπάθησαν να εξαγοράσουν την ψυχή της γνήσιας ρεμπέτικης ζωής με τη μουσική της το πάλκο, τη ζεμπεκιά -πριν καταντήσει χασάπικο- τις ερωμένες και το ιδιότυπο φιλότιμο που για μια  στραβή ματιά μπορούσε να κάνει φόνο.

Στο τέλος του βιβλίου υπάρχει το απαραίτητο γλωσσάρι που επεξηγεί και ερμηνεύει την όλον αυτό τον θησαυρό- εργαλείο για τους γλωσσολόγους αλλά και απόκτημα για κάθε Ελληνική βιβλιοθήκη.

Δεν ξέρω αν υπάρχει  πια- αλλά ίσως  το βρείτε στο βιβλιοπωλείο Έλενας Πολυγένη Κωνσταντινουπόλεως 31 -Μην το χάσετε. Είναι ένας γλωσσικός θησαυρός .  

Σταύρος Ιντζεγιαννης

Ιούνιος 2021  

ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΗ ΣΥΝΟΠΤΙΚΉ ΙΣΤΟΡΊΑ ΤΗς ΠΑΤΡΑΣ

 

 

                   Σχολιασμός από τον Σταύρο Ιντζεγιάννη   

 

           ΣΟΦΙΑΣ ΚΑΥΚΟΠΟΥΛΟΥ

         -ΣΥΝΟΠΤΙΚΉ ΙΣΤΟΡΊΑ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ -

 (Έκδοση  στέγης  γραμμάτων Κωστής Παλαμάς-Πάτρα 2021)

 

     Υπάρχουν δύο ειδών αναγνώστες της ιστορίας. Αυτοί που θέλουν να μάθουν  την ιστορία του τόπου τους συνοπτικά εύληπτα και με  τρόπο που να  τους μεταφέρει στο χρόνο και στα γεγονότα με σύντομο τρόπο και ει δυνατόν εστιάζοντας   στα απολύτως κύρια γεγονότα που θα μείνουν στη μνήμη τους.

  Η δεύτερη κατηγορία είναι αυτοί που ψάχνουν  σε λεξικά, έγγραφα, ιστορικά εγχειρίδια , ασχολούνται με την ανατομία των γεγονότων αναζητούν το πότε το πώς αλλά και το γιατί και τις συνέπειες  τους. Είναι αυτοί  που ψάχνουν την ουσία και το βάθος  σε πλάτος και το χρονικό  εν τόπω και χρόνω. 

  Η Σοφία και Καυκοπούλου απαντώντας στο δίπολο  αυτό κυκλοφόρησε πριν λίγο καιρό το καινούργιο της πόνημα  με τίτλο « Συνοπτική ιστορία της Πάτρας» Στην πραγματικότητα   δύο βιβλία σε ένα καθώς η σε βαθμό υπερθετικό τεκμηρίωση  με τις παραπομπές της  σε βιβλιογραφία και σε περαιτέρω έρευνα δημιουργούν  ένα δεύτερο ιστορικό ανάγνωσμα  χρήσιμο για όσους ενδιαφέρονται να μάθουν λεπτομερειακά όχι μόνο τα γεγονότα αλλά και τη συμβολή τους  στη διαμόρφωση

της σύγχρονής πραγματικότητας

 Ωστόσο ο σύγχρονος αναγνώστης θα βρει όλα εκείνα τα στοιχεία που θα του γνωρίσουν την πόλη που κατοικεί και που υποχρεούται να γνωρίζει .

   Το πόνημα της κυρίας Καυκοπούλου δομημένο κατά ιδιαίτερα εύληπτο τρόπο εστιάζει στα ιδιαίτερα γνωρίσματα και τους σταθμούς από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι και το τέλος της φραγκοκρατίας από όπου αρχίζει η νεώτερη ιστορία μας  των Οθωμανικών χρόνων μέχρι και  την επανάσταση  και όπου η ιστορία  γυρίζοντας σελίδα αναφέρεται στην Ελληνική μετεπαναστατική Πάτρα των ημερών μας..

  Διαβάζουμε εισαγωγικά :Αρχαιότεροι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής των Πατρών ήσαν οι Ίωνες τον 14^ο πΧ αιώνα . Ωστόσο δύο άνθρωποι θεωρούνται  ιδρυτές της πόλης  κατά τον 11^ο  αιώνα .Ο Ευρύπυλος που  ηγήθηκε της Θεσσαλικής αποικίας και ο Πατρέας της Αχαϊκής

  Η κυρίως έρευνα και αξιολόγηση της ιστορίας αρχίζει  με το κεφάλαιο « Η Πάτρα  ως τμήμα της Ρωμαϊκής  και της Βυζαντινής Αυτοκρατορία»  όπου ο αναγνώστης πληροφορείται ότι « Ως αποικία   του Αυγούστου έγινε  μία από τις πολυπληθέστερες πόλεις της Ελλάδος  ενώ της εκχωρήθηκε το δικαίωμα να κόβει δικό της νόμισμα….Υπήρχε θεσμοθετημένο κτηματολόγιο, δημιουργήθηκαν δύο βιοτεχνικές  ζώνες ,οικοδομήθηκαν Ναοί διανοίχθηκαν επαρχιακοί δρόμοι….άνθισαν τέχνες  ιδίως η κατασκευή πήλινων λύχνων οι οποίοι εξάγονταν σχεδόν σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο»

   Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην περίοδο της Φραγκοκρατίας στην Πελοπόννησο. Μία περίοδος που εντυπωσιάζει με τη συνεχή αλλαγή των κυριάρχων, ευγενών,  πριγκίπων και ηγεμόνων αλλά, καθώς σημειώνει η έρευνα της Σοφίας Καυκοπούλου « …είναι εξακριβωμένο γεγονός  ότι οι Φραγκοι ηγεμόνες της Πελοποννήσου  και της υπόλοιπης Ελλάδος  περιφρονούσαν τους εντόπιους ενώ με νόμο απαγορεύτηκε η τέλεση μικτών γάμων (σημ :σχολιαστή : Ευτυχώς για τι έτσι γλιτώσαμε  σε μεγάλο βαθμό τις επιμιξίες με τους Λατίνους) και η παραχώρηση τίτλων ευγένειας.

   Ιδιαίτερη αναφορά  παραθέτει η συγγραφέας στο χρονικό του Μωρέως .Από τις διάφορες παραλλαγές βασική είναι η σε δημώδη Ελληνική γλώσσα με 9.235δεκαπεντασύλλαβους στίχους.

Στο τέλος του  πονήματος υπάρχει μια πλούσια  Ελληνική και ξενόγλωσση βιβλιογραφία ενώ για διευκόλυνση του αναγνώστη παρατίθεται  χρονολογικός πίνακας των ονομάτων.

  Στις αρετές του πονήματος το ύφος , απλό άνετο στην ανάγνωση χωρίς περιττούς βερπμάλισμούς και η δομή η οποία ακολουθώντας  τη χρονολογική σειρά διευκολύνει τον αναγνώστη  ώστε να έχει σαφή γνώση της διαδοχής  των προσώπων και της ηγεμονίας των – του ρόλου των-  εν χρόνω. Εξ άλλου η γλώσσα  απλή καθαρή δημοτική της  σύγχρονης ελληνικής καθημερινότητας.

 Συνελόντι ειπείν η εργασία της κυρίας Σοφίας Καυκοπούλου πέρα από την εύληπτη και άνετη ανάγνωση

με τον ιδιαίτερα αφηγηματικό της ύφος είναι απόκτημα –εργαλείο μάθησης –για κάθε Πατραϊκή βιβλιοθήκη αφηγείται και συνάμα διδάσκει  ένα σπουδαίο κεφάλαιο της Φραγκοκρατίας στην Πάτρα καθώς όπως γράφει «η περίοδος της Φραγκοκρατίας  θεωρείται η αρχή  για την εθνική έγερση των Ελλήνων και αφύπνιση της αρχαιοελληνικής σκέψης και του πρώιμου Ουμανισμού»

  Αξίζει να το αποκτήσετε.  

Σταύρος Ιντζεγιαννης

Πάτρα Ιούλιος 10